Świadomość społeczna faktu, iż wiele z roszczeń cywilnoprawnych się przedawnia, wydaje się być stosunkowo powszechna. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że każdy z nas słyszał kiedyś o przypadku, że komuś, coś, z jakiegoś powodu się przedawniło. Co to jednak tak konkretnie znaczy i czy wiedza ta jest istotna w przypadku dochodzenia przysługującego uprawnionym zachowku, o którym mowa była w poprzednim artykule?
W przypadku roszczenia przedawnionego dłużnik uzyskuje możliwość uchylenia się od jego spełnienia. Oznacza to, że wskutek upływu czasu roszczenie nie staje się nieważne – natomiast w razie, gdyby wierzyciel chciał dochodzić swoich praw przed sądem, jego przeciwnik może podnieść zarzut przedawnienia, czyli poinformować sąd, czy to w formie pisemnej, czy to nawet ustnie na rozprawie, o tym, że termin w którym możliwe było dochodzenie spełnienia świadczenia minął. W takiej sytuacji szansa na wygranie pozwu przez wierzyciela jest nikła.
Roszczenie o zachowek również przedawnia się, nie warto więc zbytnio zwlekać z wystąpieniem do sądu. Termin przedawnienia w tym wypadku niegdyś wynosił 3 lata, natomiast aktualnie, na podstawie art. 1007 Kodeksu cywilnego, wynosi 5 lat licząc:
- dnia ogłoszenia testamentu przez sąd lub notariusza,
- dnia otwarcia spadku, czyli od daty śmierci spadkodawcy (w przypadku roszczeń o uzupełnienie zachowku kierowanych do zapisobiorców windykacyjnych bądź osób obdarowanych na podstawie umowy darowizny)
Przykład:
X zmarł dnia 3 grudnia 2018 r. pozostawiając po sobie spisany odręcznie testament. Spadkobiercy wskazani w testamencie niezwłocznie przedstawili dokument sądowi, którzy po pewnym czasie przeprowadził procedurę ogłoszenia testamentu. Y, uprawniony do zachowku, ma więc 5 lat na wystąpienie do sądu od dnia zakończenia procedury.
Przykład:
X zmarł dnia 3 grudnia 2018 r. pozostawiając po sobie testament notarialny, w którym dokonał zapisu notarialnego swojej posiadłości na rzecz Z. Ogłoszenia testamentu dokonał notariusz w dniu 20 stycznia 2019 r. Y, któremu przysługiwało roszczenie o uzupełnienie zachowku względem Z, nie mógł się zdecydować, czy dochodzić swojego przed sądem i wystąpił z powództwem dopiero 13 stycznia 2024 r. Na sali sądowej Z stwierdził, że roszczenie się przedawniło, przez co Y przegrał sprawę.
Warto jednak zauważyć, że art. 1007 nie uwzględnia przypadku, kiedy mimo niesporządzenia przez spadkodawcę testamentu spadkobiercom ustawowym przysługiwałoby prawo do zachowku. W takiej sytuacji, wobec braku testamentu, który można byłoby ogłosić, należy przyjąć, że roszczenie przysługujące spadkobiercy przedawni się wraz z upływem 5 lat od dnia otwarcia spadku.
Konieczne jest podkreślenie, iż dla kwestii przedawnienia roszczenia o zachowek nie ma żadnego znaczenia fakt, że uprawniony nie zorientował się na czas, iż roszczenie mu przysługuje. Jest to szczególnie istotne w przypadkach, gdy uprawniony nie utrzymywał kontaktu ze spadkodawcą, zarówno dla samego uprawnionego, jak i dla spadkobierców testamentowych.
Przykład:
X zmarł dnia 3 grudnia 2018 r. pozostawiając po sobie testament notarialny, w którym jako jedynego spadkobiercę wskazał Z, osobę opiekującą się nad nim w ostatnich miesiącach życia. Po 6 latach do Polski wrócił Y, syn X przebywający dotychczas w Wielkiej Brytanii, który niezwłocznie po dowiedzeniu się o śmierci X wystąpił do sądu z roszczeniem o zachowek. Z udał się do prawnika, który poradził mu, aby podnieść zarzut przedawnienia. Zrobiwszy to, Z wygrał sprawę w sądzie.
Trzeba jednak pamiętać, iż zarzut przedawnienia będzie skuteczny tylko wtedy, jeśli termin przedawnienia upłynie przed wszczęciem sprawy o zapłatę zachowku. Ponadto, jeżeli dłużnik w ogóle niego nie skorzysta, roszczenie może być wciąż skutecznie dochodzone.
Podsumowując:
- Roszczenia o zachowek przedawniają się,
- Termin przedawnienia roszczenia wynosi 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu albo otwarcia spadku, po którego upływie możliwe jest podniesienia zarzutu przedawnienia, brak świadomości o przysługiwaniu roszczenia nie odgrywa żadnej roli
- W razie niepodniesienia zarzutu przedawnienia roszczenie może być skutecznie dochodzone.
Stan prawny aktualny na dzień 01.04.2019r.
Tekst został przygotowany przez radcę prawnego Krzysztofa Sammler.